Rubber Dam - Şişme Şavak
Uzun zamandır yurtdışında kullanılmakta olan "Rubber dam" ülkemizde özel sektör trafından hayata geçirilen HES tesislerinde sağladığı avantajla nedeniyle kullanılmaya başalanmıştır. "Rubber dam" ülkemizde "Şişme savak", "Lastik Baraj", "Lastik Bent" olarak adlandırılmaktadır. Silindirik formda lastikden imal edilen şişme savak genel olarak suyun kabartılarak rezervuar oluşturulmasının sağlanması ve taşkın halinde rezervuarda yer alan suyun mansaba aktarılması maksadı ile kullanılır. Lastik gövdenin iç yapısı sentetik fiber (genellikle naylon) ve dış yapısı ise kauçuklu lastikten oluşmaktadır. Bu da lastik dayanımını artırmaktadır. Ortalama olarak lastik gövde kalınlığı, uygulamaya göre, 5-30 mm arasında değişmektedir. Gövde yapısı oldukça esnektir; su ve dış etmenlere karşı oldukça dayanıklıdır.
Şişme savaklar hava, su ya da her ikisi ile birlikte şişirilebilmektedir. Hava ile şişirilen savakların daha hızlı şişirilip boşaltılabilmeleri ve soğuk hava şartları altında daha kolay işletilebilmeleri nedeni ile günümüzde daha çok tercih edilmektedir. Şişme savaklar teknik olarak istenebilen her uzunlukta yapılabilmesine karşın pratik nedenlerden dolayı genel olarak 100 m uzunluğun altında imal edilmektedir. Genel olarak şişme savak yüksekliği 5 m'nin altında olmasına rağmen bazı özel durumlarda daha yüksek de yapılabilmektedir. Taşkın durumunda söndürülen şişme savakların yüksekliklerinin yaklaşık %20'si oranında suyun kabarmasına da izin verilebilmektedir. Bu da sürekli lastik savak işletmesini kolaylaştırmaktadır.
Şişirilebilir lastik savaklar yaklaşık 50 yılı aşkın bir süredir su kontrol yapıları olarak kullanılmıştır.
Dünyanın ilk şişirilebilir lastik savağı 1950'lerin ortalarında Amerika'da, Los Angeles eyaletinde kurulmuştur. Şişirilebilir lastik savaklar o zamanlardan günümüze, rezervuar oluşturmada ve/veya belirli bir su yolu akışını kontrol edebilmek için nispeten ucuz, çok yönlü ve pratik yapılar olarak rağbet görmektedir.
Şişirilebilir lastik savaklar, ankraj gijonları ve özel sıkıştırma plakaları ile takviyeli beton temeline sabitlenebilen, silindirik formda kalıcı yapılardır. Tasarım yüksekliğine veya basınç değerine ulaşana kadar hava yada su ile şişirilebilmektedir. Lastik gövdesi kumaş katmanlardan ve kaucuk esanslı malzemelerden oluşmaktadır. Dış yüzeyi ozon etkisine ve UV ışınlarına karşı dayanıklı EPDM (Etilen- Propilen- Dien- Monomer) lastikden oluşmaktadır. Lastik gövde malzemesi farklı türevlerde olup, tedarikçi firmalara göre farklılık gösterebilmektedir.
Ülkemizde günden güne yaygınlaşmakta olan lastik savaklar, Türkçe'de "lastik bent", "lastik baraj", "lastik savak", "lastik set", "kauçuk baraj" ya da "şişme savak" olarak adlandırılmaktadır. İngilizce'de "Inflatable rubber dam" olarak adlandırılmakta ve ülkemizde bu şekilde de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Avantajları
Şişirilebilir lastik savakların, diğer su akış kontrol yapılarına göre aşagıdaki gibi avantajları vardır:
- Basit ve ucuz işletim sistemi
- Hemen hemen her tür kanal ve farklı kesitlerde kurulabilir
- Nispeten düşük sermaye maliyeti
- Bakım gerektirmez, boya geretirmez, hareketli aksam yoktur
- Tek bir aralikta 100m uzunluğa kadar yapılabilir, çoklu aralıklar ile bir kaç yüz metreye kadar yayılabilir
- Temiz işletim sistemi; hidrolik yağı gerektirmez
- Sürekli şişkin yada sönük olarak işletilebilir; sıkışma ve tutukluk ihtimali yoktur
Şişme savaklar hava, su ya da her ikisi ile birlikte şişirilebilmektedir. Hava ile şişirilen savakların daha hızlı şişirilip boşaltılabilmeleri ve soğuk hava şartları altında daha kolay işletilebilmeleri nedeni ile günümüzde daha çok tercih edilmektedir. Şişme savaklar teknik olarak istenebilen her uzunlukta yapılabilmesine karşın pratik nedenlerden dolayı genel olarak 100 m uzunluğun altında imal edilmektedir. Genel olarak şişme savak yüksekliği 5 m'nin altında olmasına rağmen bazı özel durumlarda daha yüksek de yapılabilmektedir. Taşkın durumunda söndürülen şişme savakların yüksekliklerinin yaklaşık %20'si oranında suyun kabarmasına da izin verilebilmektedir. Bu da sürekli lastik savak işletmesini kolaylaştırmaktadır.
Şişirilebilir lastik savaklar yaklaşık 50 yılı aşkın bir süredir su kontrol yapıları olarak kullanılmıştır.
Dünyanın ilk şişirilebilir lastik savağı 1950'lerin ortalarında Amerika'da, Los Angeles eyaletinde kurulmuştur. Şişirilebilir lastik savaklar o zamanlardan günümüze, rezervuar oluşturmada ve/veya belirli bir su yolu akışını kontrol edebilmek için nispeten ucuz, çok yönlü ve pratik yapılar olarak rağbet görmektedir.
Şişirilebilir lastik savaklar, ankraj gijonları ve özel sıkıştırma plakaları ile takviyeli beton temeline sabitlenebilen, silindirik formda kalıcı yapılardır. Tasarım yüksekliğine veya basınç değerine ulaşana kadar hava yada su ile şişirilebilmektedir. Lastik gövdesi kumaş katmanlardan ve kaucuk esanslı malzemelerden oluşmaktadır. Dış yüzeyi ozon etkisine ve UV ışınlarına karşı dayanıklı EPDM (Etilen- Propilen- Dien- Monomer) lastikden oluşmaktadır. Lastik gövde malzemesi farklı türevlerde olup, tedarikçi firmalara göre farklılık gösterebilmektedir.
Ülkemizde günden güne yaygınlaşmakta olan lastik savaklar, Türkçe'de "lastik bent", "lastik baraj", "lastik savak", "lastik set", "kauçuk baraj" ya da "şişme savak" olarak adlandırılmaktadır. İngilizce'de "Inflatable rubber dam" olarak adlandırılmakta ve ülkemizde bu şekilde de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Avantajları
Şişirilebilir lastik savakların, diğer su akış kontrol yapılarına göre aşagıdaki gibi avantajları vardır:
- Basit ve ucuz işletim sistemi
- Hemen hemen her tür kanal ve farklı kesitlerde kurulabilir
- Nispeten düşük sermaye maliyeti
- Bakım gerektirmez, boya geretirmez, hareketli aksam yoktur
- Tek bir aralikta 100m uzunluğa kadar yapılabilir, çoklu aralıklar ile bir kaç yüz metreye kadar yayılabilir
- Temiz işletim sistemi; hidrolik yağı gerektirmez
- Sürekli şişkin yada sönük olarak işletilebilir; sıkışma ve tutukluk ihtimali yoktur
